Segir hagkerfið verða af milljörðum

„Ég á enn eftir að hitta þann hagfræðing sem getur útskýrt fyrir mér hvernig það er þjóðhagslega hagkvæmara að fá lægra verð fyrir útflutningsvöru en hærra. Þar sem að togarar veiddu meirihluta þorsks á þessum árum er í raun bara hægt að draga eina ályktun af þessum tölum: smábátar eru þjóðhagslega hagkvæmari en togarar.”

Þetta skrifar Kjartan Páll Sveinsson formaður Strandveiðifélags Íslands í aðsendri grein á Vísi. Strandveiðiflotinn skilaði fimm milljörðum í tekjur árið 2024, samkvæmt upplýsingum frá Hagstofunni. Kjartan bendir á að handfæraþorskur sé að jafnaði um 20% verðmætari söluvara en þorskur sem veiddur er með öðrum aðferðum. Á síðustu þremur árum hafi íslenska hagkerfið orðið af 51 milljarði, miðað við ef þorskurinn hefði verið sóttur með handfærum.

Kjartan segir að bendir á að ekkert annað útgerðarform en handfæraveiðar sæti þrengri löggjöf. Hann segir að strandveiðiflotinn sé í spennitreyju. „Við fáum að róa 12 daga í mánuði, tvo og hálfan mánuð á ári, en fáum hvorki að velja bestu mánuði ársins (erum takmörkuð við maí, júní og hálfan júlí) né bestu daga vikunnar (megum bara róa mánudag til fimmudags, og ekki á rauðum dögum). Þetta hefur þá afleiðingu í för með sér að við fáum lítið svigrúm til að sækja besta fiskinn þegar hann gefur sig.

Kjartan Páll Sveinsson

Það er sárt að sitja í landi á blíðviðrisföstudegi eftir fjögurra daga brælu. Eins hefur ófremdarástand skapast á norðausturlandi þar sem ótímabær stöðvun vertíðar fimm ár í röð hefur þýtt að þau missa iðulega af sínu besta tímabili. Ef við fengjum sama frelsi til að athafna okkur og kvótakóngarnir, þá væri munurinn á aflaverðmæti enn hærra.”

Kjartan segist ekki vera að leggja til að trillur eigi að veiða allan fisk í íslenskri lögsögu og að togarar muni áfram gegna lykilhlutverki í fiskveiðum um ókomna framtíð. Veita þurfi þeim svigrúm til að tileinka sér vistvænni veiðiaðferðir.

„En það virðist sama hvað tautar og raular, sama hversu sterk rökin fyrir auknum smábátaveiðum séu og veik rök sægreifanna – aldrei geta íslensk stjórnvöld staðið í lappirnar gagnvart frekjunni í SFS eða losað um eitt gat á spennitreyju smábátaflotans. Þau virðast oft gleyma því að auðlindir hafsins eru sameign þjóðarinnar og þjóðin ræður því hvernig þær eru nýttar.

Kvótakóngarnir (sem nota bene ráða yfir 94% af þorskafla og 99% af heildarafla) eru eina fyrirstaðan gegn því að trillukarlar og konur geti haft lifibrauð af smábátaveiðum. En ef núverandi fyrirkomulag brýtur svona bersýnilega í bága við öll þrjú grundvallarmarkmið laga um stjórn fiskveiða – „að stuðla að verndun og hagkvæmri nýtingu þeirra og tryggja með því trausta atvinnu og byggð í landinu“ – þá vaknar spurningin: hvers vegna er því ekki breytt?”