Kynbætur hafa tvöfaldað vaxtarhraða eldislax á 30 árum
Rætt við Benedikt Hálfdanarson, framkvæmdastjóra Benchmark Genetics Iceland
„Þessi breyting á eignarhaldi fyrirtækisins tel ég að geti orðið enn frekari lyftistöng fyrir okkar starfsemi enda um mjög öflugan sjóð að ræða á heimsvísu sem m.a. stendur að baki stærsta líftæknifyrirtæki Evrópu. Við erum því mjög spennt fyrir framtíðinni og frekari uppbyggingu,“ segir Benedikt Hálfdanarson, framkvæmdastjóri Benchmark Genetics Iceland, en þessa dagana er að ljúka kaupum Novo Holdings á fyrirtækinu af móðurfélagi þessarar starfsemi hér á landi, Benchmark Holdings. Samhliða eignast Novo Holdings hrognaframleiðslu Benchmark Genetics í Noregi og Chile. Benedikt segir spennandi tíma fyrir Benchmark Genetics hér á landi í ljósi mikils vaxtar fiskeldisins nú um stundir og að það kynbótastarf og rannsóknir því tengdar sem fyrirtækið stendur fyrir verði snar þáttur í þeim vexti sem framundan er.
Kynbætur í lykilhlutverki
„Við höfum að baki okkar um 30 ára sögu í kynbótum og hrognaframleiðslu, fyrst sem Laxeldisstöð ríkisins í Kollafirði og síðan Stofnfiskur. Grunnurinn er því gamall og mikil þekking til staðar í kynbótum á laxi. Sjálfur hef ég langa reynslu í fiskeldi og hafði sem framkvæmdastjóri Vaka á sínum tíma mikið fylgst með tækniþróun í fiskeldi og séð hverju tæknin hefur fengið áorkað í framþróun greinarinnar. Á þeim tveimur árum sem ég hef verið í núverandi starfi hér í Benchmark Genetics hef ég hins vegar sannfærst um hversu gríðarlega stórt hlutverk kynbætur leika í þróun fiskeldisins. Þrátt fyrir tæknina, betra fóður, bóluefni og ýmislegt fleira þá eru það kynbætur sem standa að baki því að vaxtarhraði á laxi í eldi hefur tvöfaldast á þrjátíu árum. Og það sem meira er; við ætlum okkur að tvöfalda hann aftur með kynbótum á næstu þrjátíu árum því staðreyndin er sú að rannsóknirnar skila okkur kynbótum í hverri einustu kynslóð af laxi í eldi. Með öðrum orðum getum við leitt að því líkum að kynbætur og sér í lagi aukinn vaxtarhraði verði lykilþáttur í því að auka framleiðslu í fiskeldi á Íslandi á komandi árum og áratugum, bæta nýtingu fiskeldismannvirkjanna, auka hagkvæmni og þannig má áfram telja,“ segir Benedikt.
Hrognin klæðskerasaumuð að þörfum viðskiptavina
Í kynbótastarfinu er horft til margra eftirsóknarverðra þátta en auk vaxtarhraðans má nefna kynþroskaaldur, þol fisksins gagnvart sjúkdómum, laxalús, umhverfisþáttum á borð við hitastig sjávar og ýmislegt fleira. Benedikt segir að af þessum eiginleikum öllum sé vaxtarhraði fisksins það atriði sem fiskeldisfyrirtækin beini sjónum sínum mest að.
„Þetta gengur þannig fyrir sig að við erum stöðugt að rækta upp mismunandi hópa af seiðum, mismunandi fjölskyldur, sem við veljum og sendum í áframeldi í kvíum í Noregi og Skotlandi. Niðurstöður úr rannsóknum á seiðunum í eldinu og eftir slátrun gefa okkur svo leiðbeiningar um bestu einstaklingana og þannig ganga þessar rannsóknir koll af kolli. Hér nýtum við okkur það nýjasta úr erfðatækni þar sem upplýsingar um bestu einstaklingana í eldisumhverfi annarra fyrirtækja hjálpa okkur að velja þá bestu í stöðvum okkar á Suðurnesjum. Við erum alltaf að leita að þáttum sem eru mismunandi milli fjölskyldna og ná fram bestu eiginleikunum í hverri kynslóð hrogna sem við framleiðum. En það er líka þannig að fiskeldisfyrirtækin eru að sækjast eftir mismunandi eiginleikum í fiskinum og þannig eru ekki nákvæmlega sömu eiginleikar eftirsóknarverðir í sjókvíaeldi og landeldi eða hvort hrognin eru að fara í eldi í sjó við Ísland eða Skotland, svo dæmi sé tekið.
Á þennan hátt erum við að klæðskerasauma hrognin að þörfum hvers viðskiptavinar. Það eru því heilmiklar rannsóknir hjá okkur sem liggja að baki því að framleiða hrogn með mismunandi eiginleikum,“ segir Benedikt sem vekur athygli á að í dag sé verið að vinna með 14. kynslóð laxfiska í kynbótum frá því villtur fiskur var tekinn í eldi, en til samanburðar hafi ýmis húsdýr verið hundruði kynslóða í eldi. Þetta segir hann undirstrika hversu miklu sé hægt að fá áorkað í kynbótastarfi í framtíðinni.
Fjárfest í meira eldisrými
Benchmark Genetics hefur áætlanir um að fjárfesta í auknu eldi hér á landi í þeim tilgangi að auka framleiðslu á hrygnum, bæði til að mæta aukinni eftirspurn eftir hrognum og einnig til að stækka þá hópa sem vinna þarf með í kynbótastarfinu. „Við höfum valið þann kost að vera alfarið með okkar hrygnur í landeldishúsum í stað þess að vera með mikið magn í sjókvíum. Þessi leið er mun kostnaðarsamari en sjóeldið en á móti kemur að við getum haft fulla stjórn á öllum aðstæðum, við getum stýrt kynþroskanum og þannig gert okkur kleift að afhenda hrogn til viðskiptavina allt árið um kring. Þetta afhendingaröryggi verður æ mikilvægara eftir því sem fiskeldinu, og sér í lagi landeldinu, vex fiskur um hrygg,“ segir Benedikt.
Ítarlegar skimanir og sjúkdómavarnir
„Við búum svo vel í Benchmark á Íslandi að eiga einn heilbrigðasta laxastofn sem til er. Orsökin er sú að okkar lax er alinn á landi, í húsum þar sem við notumst við borholuvatn. Íslenskt fiskeldi er enn sem komið er, laust við marga sjúkdóma sem herja í nágrannalöndum okkar. Í hrognaframleiðslu Benchmark Genetics eru miklar sjúkdómavarnir og bjóðum við okkar viðskiptavinum að skima hverja einustu hrygnu og sýni eru rannsökuð í leit að sjúkdómum.
Með sama hætti erum við með mjög miklar rannsóknir og skimanir á hængunum okkar og raunar erum við eina fyrirtækið í heiminum sem hefur náð tökum á þeirri tækni að frysta svil úr hængum og nota þau eftir því sem á þarf að halda. Þannig getum við tryggt að okkar viðskiptavinir fái svil til frjóvgunar hrogna úr okkar bestu undaneldishængum alveg eins og stundað er í nautgriparækt og öðrum búgreinum í dag. En hvað hrygnurnar varðar þá erum við með 10 þúsund hrognakörfur í stöðinni okkar í Vogum, eina slíka fyrir hverja hrygnu og þannig getum við valið nákvæmlega saman hrognin og brugðist líka við ef einhverra hluta vegna þarf að taka út hrogn sem við viljum ekki senda frá okkur. Þetta er því stöðugt starf á vísindalegum grunni, viðskiptavinum okkar og fiskeldisgreininni til heilla,“ segir Benedikt Hálfdanarson.
