Hafró leiðir verkefni um vernd í hafi
Hafrannsóknastofnun vinnur nú að umfangsmiklu verkefni sem snýr að vernd lífríkis í hafinu umhverfis Ísland. Verkefnið er liður í aðgerðum íslenskra stjórnvalda til að ná markmiðum alþjóðlegra samninga, meðal annars svonefnds „30×30“ markmiðs um að 30% hafsvæða verði vernduð fyrir árið 2030. Til að ná þessu marki leggur Hafrannsóknastofnun áherslu á vísindalega nálgun við skipulag og mat á svæðum sem njóta verndar eða þurfa á frekari vernd að halda.
Verkefnin byggja meðal annars á kortlagningu viðkvæmra vistkerfa, svo sem kóralsvæða, svampasvæða og neðansjávarhvera. Á slíkum svæðum eru yfirleitt strangar takmarkanir á veiðum, með því markmiði að tryggja sjálfbæra nýtingu og verndun vistkerfa. Veiðibann gildir almennt á þessum svæðum fyrir botnvörpu- og dragnótabáta, þó heimilt sé að veiða uppsjávarfisk með flotvörpu eða hringnót.
Íslendingar hafa nú þegar sett fjölmörg svæði undir vernd, meðal annars með svæðalokunum vegna smáfisks og ungviðis. Auk þess eru botnvörpuveiðar bannaðar innan 3 sjómílna við suðvesturströndina og 12 sjómílna við Norður- og Austurland. Í seinni tíð hafa þessi svæði einnig verið metin með tilliti til verndar botnvistkerfa og líffræðilegrar fjölbreytni í heild.
Í tengslum við verkefnið hefur Hafrannsóknastofnun unnið og birt skýrslur sem leggja vísindalegan grunn að ákvörðunum um verndarsvæði. Þar má nefna skýrsluna Friðuð svæði innan landhelgi Íslands (HV 2021‑49) sem dregur fram stöðu og möguleika verndunar, og skýrsluna Fótspor botnveiðarfæra og dreifing þeirra (HV 2021‑50), sem greinir áhrif botnveiða á vistkerfi hafsins.
Árið 2023 skipaði matvælaráðherra stýrihóp sem fékk það hlutverk að meta hvort gildandi reglur um fiskveiðar og náttúruvernd teljist til svokallaðrar annarrar virkrar svæðisverndar (OECMs). Hafrannsóknastofnun tók þátt í vinnu hópsins og birti nýverið skýrslu (HV 2024‑45) sem metur áhrif og umfang slíkra svæða.
Með þessum verkefnum hyggst Hafrannsóknastofnun styðja við stefnu stjórnvalda um að vernda líffræðilega fjölbreytni í hafi, tryggja sjálfbæra nýtingu auðlinda og efla vísindalegan grunn ákvörðunartöku. Verkefnið er jafnframt mikilvægt framlag Íslands til alþjóðlegrar umræðu og samvinnu um verndun hafsvæða.
