Þorskstofninn margfalt stærri við landnám

„Nýjar og byltingakenndar rannsóknir vísindamanna við Háskóla Íslands varpa algerlega nýju ljósi á 1100 ára áhrif þorskveiða hér við land á tegundina. Í þeim kemur fram að þorskur á 10., 11. og 12. öld hafi verið að meðaltali fjórðungi stærri og allt að þrisvar sinnum eldri en einstaklingar í nútíma.”

Þetta kemur fram í rannsókn sem fjallað er um á vef Háskóla Íslands. Grein um rannsóknina var birt í hinu virta tímariti Science Advances, sem út kom í gær.

Fram kemur að þorskurinn hafi hins vegar vaxið mun hægar á þessum tíma, en í dag. Fjöldi einstaklinga í stofninum hafi haft verulega áhrif á aðgengi að fæðu. „Auknar veiðar á 14. öld höfðu strax áhrif á stærð stofnsins en margt bendir til að veiðar Evrópuþjóða á Íslandsmiðum fyrr á öldum hafi verið mun meiri en áður var talið.”

Vísindafólkið segir niðurstöðurnar gefa einstaka innsýn í náttúrulegan stofn áður en áhrif veiða kom og sýni hvernig auknar veiðar höfðu áhrif á stofninn strax á 14. Hægari vöxtur sýnir svo að dæmi sé tekið þéttleikaháð áhrif, þ.e. vegna gífurlegrar stærðar stofnsins á þessum tíma hefur verið meiri samkeppni einstaklinga um fæðu. öld.

„Það kom nokkuð á óvart að breytingar á þorskstofninum hófust þegar á 14.-15. öld, en þá þegar aukast þorskveiðar til að mæta eftirspurn eftir skreið á Evrópumörkuðum. Þetta sést á því að dánartíðni í þorskstofninum hækkaði,“ segir Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir líffræðingur við HÍ í frétt á vef skólans.

Helstu niðurstöður

Helstu niðurstöður úr rannsókninni eru þessar:

• Breytingar á stærð og aldri: Þorskar á 10.–12. öld voru að meðaltali 25% stærri og allt að þrisvar sinnum eldri en nútímaþorskar.
• Áhrif veiða: Meta má áhrif veiða um leið og þær hefjast en breytingar á þorskstofninum hefjast þegar á 14. öld þegar veiðar aukast til að mæta eftirspurn eftir skreið á Evrópumörkuðum.
• Vaxtarhraði þorsks á 10.-12. öld var mun hægari en í nútíma (22% minni), líklega vegna þéttleika háðra áhrifa þar sem stofninn var mun stærri áður en veiðar hófust.
• Dánartíðni: Þar sem rannsóknin nær til þess tíma er veiðar voru óverulegar þá var hægt að meta náttúrulega dánartíðni þorsks við Ísland. Það er mikilvægt enda er náttúruleg dánartíðni notuð við stofnmat í nútíma. Þá sýndi rannsóknin að dánartíðni þorsks hækkaði strax á 15. öld þegar sókn í stofninn jókst.
• Veiðiálag: Vísindamennirnir gátu metið sögulegt veiðiálag út frá breytingum á veiðidánartölu. Þetta bendir til að veiðar Evrópuþjóða á Íslandsmiðum fyrr á öldum hafi verið meiri en áður var talið.
• Umhverfisáhrif: Þrátt fyrir sveiflur í loftslagi undirstrikar rannsóknin að veiðiálag frekar en umhverfisbreytingar hafi verið aðaldrifkraftur langtímabreytinga á stofninum.

Ítarlega er fjallað um rannsóknina hér.