Vandaverk að fóðra eldislaxinn
Birgir T. Ágústsson stýrir fóðrarahópi Kaldvíkur sem annast alla fóðrun á eldissvæðum fyrirtækisins á Austfjörðum í gegnum fjarbúnað frá Djúpavog
„Hlutverk okkar er að annast alla fóðrun á eldissvæðum Kaldvíkur í Berufirði, Fáskrúðsfirði og Reyðarfirði. Hér sitja því fóðrarar við myndavélaskjái alla daga og stýra fóðrun fisksins í kvíunum og þetta er verkefni sem áður var unnið á fóðurprömmum á hverju eldissvæði fyrir sig en með tilkomu þessarar aðstoðu okkar hér á Djúpavogi sitja fóðrararnir núna hlið við hlið á einum stað og vinna sína vinnu,“ útskýrir Birgir T. Ágústsson sem stýrir fóðurstöð fiskeldisfyrirtækisins Kaldvíkur á Djúpavogi.
Líkist flugumferðarstjórn!
Fóðurstöðin á Djúpavogi er í reynd ekki stöð þar sem fóður er blandað á staðnum heldur er hún stjórnstöð fyrir fóðrun á eldissvæðunum í gegnum myndavéla- og netkerfi. Nær væri að líkja þessari stjórnstöð við flugumferðarstjórn eða eitthvað slíkt vinnuumhverfi, en í gegnum myndavélakerfin geta starfsmennirnir fylgst nákvæmlega með öllu sem er að gerast í kvíunum: hvernig fiskurinn tekur fóðrið, stýrt fóðurmagninu og þar fram eftir götunum.
Auk þess að hafa stjórn á öllum fóðrunarbúnaðinum á eldissvæðunum eru fóðrararnir í stöðugu fjarskiptasambandi við starfsmenn úti á kvíunum. Enda þarf í mörgum tilfellum að vera mikil samvinna, sér í lagi ef einhverjar bilanir verða í fóðrunarbúnaði eða eitthvað kemur upp tengt fóðruninni sem starfsmenn á kvíunum sjá þá um að leysa.
Fóðrarar við störf sín á Djúpavogi, Gunnar Guðmundsson til vinstri og Ævar Orri Eðvaldsson hægra megin.
Átta fóðrarar í fullu starfi
„Hér á Djúpavogi höfum við mjög góða aðstöðu fyrir þessa starfsemi. Í heild eru átta fóðrarar sem annast þetta verkefni, fjórir á vakt hverju sinni. Vinnufyrirkomulagið er þannig að þessir fjórir fóðrarar vinna 12 tíma vaktir, frá kl. 8 á morgnana til kl. 20 á kvöldin. Þannig vinna þeir sjö daga í senn og fara síðan í sjö daga vaktafrí. Svona gengur þetta árið um kring,“ segir Birgir, en í dag eru nær allir af þessum starfsmönnum búsettir á Djúpavogi.
Miðpunktur fóðrunar og daglegrar upplýsingaskráningar
„Starfsemin hjá okkur hefur vaxið mjög hratt á síðustu fimm árum. Þetta grundvallast á mjög góðu netkerfi sem við erum búin að byggja upp. Við erum m.a. með loftnet víðs vegar um svæðið og í gegnum það kerfi er öllum lifandi myndum streymt frá kvíunum á skjáina okkar.“
Í hverri eldiskví er neðansjávarmyndavél og yfirborðsmyndavél, auk myndavélabúnaðar sem er á prömmunum á hverju eldissvæði. Í þessum prömmum er fóðrið sjálft og því er dælt þaðan út í fóðrunarbúnaðinn í hverri kví.
„Aðalatriðið í okkar vinnu er að fóðra fiskinn, tryggja að það mikilvæga verkefni sé framkvæmt á besta mögulega hátt. Síðan erum við í miklum samskiptum við starfsmennina úti á kvíunum, við sjáum um skráningu á ýmsum föstum daglegum upplýsingum á borð við umhverfishita, seltu, sjávarhita, súrefnisstöðu í sjónum og fleiri þáttum, auk upplýsinganna um fóðrið, móttöku á fóðri í prammana og fóðrunina á hverjum degi. Á þann hátt erum við nokkurs konar miðpunktur þar sem margt kemur saman í daglegri starfsemi í kringum eldið,“ segir Birgir.
Fóðurþörfin sveiflast með sjávarhitanum
Fóðurskip koma að meðaltali einu sinni í viku frá Noregi og fylla á síló í prömmunum á eldissvæðunum. Úr þessum sílóum er fóðrinu blásið eftir pípum út í kvíarnar.
Mikil sveifla er í fóðurmagni innan hvers árs og það skýrist af hitastiginu í sjónum. Nú á útmánuðum er sjórinn kaldastur, um 1 gráða að jafnaði á eldissvæðunum fyrir austan og þá borðar fiskurinn minnst.
„Hæst erum við að fara upp í um 9 gráðu sjávarhita síðsumars og snemma á haustin. Frá kaldasta tímanum í sjónum yfir á þanna hlýjasta getur orðið meira en tvöföldun á fóðurmagni á sama eldissvæði. Við getum sagt að háannatímabilið hjá okkur í fóðurmagni sé frá ágúst fram í nóvembermánuð.“
Áhrif skammdegis á fóðrun
Annað atriði sem fóðrarar þurfa að glíma við er skammdegistíminn því laxinn étur fóðrið aðeins í dagsbirtu. Þess vegna þarf að nýta stuttan birtutíma vel í svartasta skammdeginu.
„Fiskurinn þarf að sjá fóðrið og þrátt fyrir ljósin í kvíunum, sem hafa þann tilgang öðru fremur að koma í veg fyrir að fiskurinn verði kynþroska, þá virðast þau ekki nýtast fiskinum mikið til að sjá fóðrið. Það kemur ekkert í staðinn fyrir náttúrulegu dagsbirtuna fyrir fiskinn,“ útskýrir Birgir.
Hegðun fisksins í kvíunum er líka ólík á heitu og köldu tímunum. Á heitasta tímanum er sjórinn hlýrri í yfirborði kvíanna en á veturna er kaldast í efri lögunum. Þá heldur fiskurinn sig dýpra í kvíunum nema þegar er fóðrun í gangi. Þá færir hann sig upp og strax niður aftur að fóðrun lokinni.
Ábyrgðarhlutverk að fóðra eldislax
Birgir segir það mikið ábyrgðarhlutverk að fóðra eldisfisk, enda er um að ræða einn stærsta kostnaðarþáttinn í fiskeldi og öllu máli skiptir að hámarka nýtingu fóðursins. Þetta er einmitt það atriði sem fóðrararnir við skjáina á Djúpavogi hafa vökul augu á – að fylgja fóðurgjöfinni eftir í þeim takti sem fiskurinn étur.
„Þetta gengur þannig fyrir sig að fóðrararnir hefja sinn vinnudag á undirbúningi og könnun á hvort allt virkar úti á kvíunum eins og það á að gera. Síðan hefst fóðrunin sjálf ef allt er í lagi og þá gerum við það þannig að gefa mest í byrjun til að ýta við öllum fiskinum í kvínni. Þetta er aðferð til að koma í veg fyrir að frekasti fiskurinn éti frá hinum – því í eldiskvíum er stéttaskipting og ekki allir fiskar eins,“ segir Birgir.
Í upphafi fóðrunar er dælt út 20–25 kílóum af fóðri á mínútu og í gegnum neðarsjávarmyndavélarnar djúpt í kvínni er fylgst með hvernig fiskurinn bregst við og fóðrast. Síðan er fóðurmagnið helmingað á áföngum eftir því sem líður á fóðrunartímann. Allt gert til að tryggja að helst ekkert af hinu verðmæta fóðri fari til spillis, en um leið að allur fiskurinn í kvínni fái sinn daglega skammt.
„Þetta er kerfi sem hefur reynst mjög vel – að byrja fóðrunina með mestu inngjöfinni í stað þess að byrja rólegar og auka inngjöfina smám saman. Það fyrirkomulag hentar frekasta fiskinum og þá verða aðrir fiskar útundan.“
Skemmtileg störf sem henta mörgum
Reglufesta í fóðruninni er mikilvæg og þannig segir Birgir að röðin sé alltaf sú sama á kvíunum til að tryggja að fiskurinn fái fóðrið á sama tíma dagsins. Þurfi einhverra hluta vegna að breyta röðinni geti tekið nokkra daga fyrir fiskinn að komast aftur í jafnvægi í fóðurtöku.
„Hver fóðrari er yfirleitt með tvö svæði í fóðrun og það er yfirleitt kostur að sömu starfsmenn séu með sín svæði viku eftir viku. Þá þekkja menn sínar kvíar betur og hvernig fiskurinn hagar sér og hvernig hann tekur við fóðrinu.“
Birgir segir fóðrunina skemmtilegt starf sem bæði henti konum og körlum – en þrjár konur eru nú í fóðrarahópnum á Djúpavogi.
„Í dag erum við komin með mjög góða vinnuaðstöðu og mér er til efs að það séu í boði betri störf á Djúpavogi,“ segir hann að lokum.
